पिंकी प्रियांका

चित्रपटाची कुठलीही पार्श्वभूमी नसलेल्या झारखंड इथल्या कुटुंबात जन्माला आलेली प्रियांका चोप्रा बॉलिवूडमध्ये यशाच्या उत्तुंग शिखरावर पोहोचली. वडील आर्मीमध्ये असल्यामुळे सततच्या बदल्यांमुळे शालेय शिक्षण विविध शाळांमध्ये झाले. शाळेत असताना नाटकात काम करण्याबरोबरच वेस्टर्न आणि क्लासिकल संगीताचे धडे, गायन आणि कथ्थक नृत्याचे प्रशिक्षण तिने घेतले होते. पुढे जाऊन फेमिना मिस इंडियामध्ये दुसरा क्रमांक मिळवलेली प्रियांका २००० साली मिस वर्ल्ड झाली आणि भारताचे नाव उज्ज्वल केले. २००३ साली सनी देओल बरोबर द हिरो या चित्रपटातून तिने या क्षेत्रात पदार्पण केले. पदापर्णातच आपल्यातील असलेल्या टॅलेंटची दखल घ्यायला लावल्यामुळे तिने परत मागे वळून कधी पाहिले नाही. ओळीने एकापेक्षा एक सरस चित्रपटांची तिची यादीच तयार झाली. अर्थात यात चढ उतार नक्कीच होते. ऐतराज, बर्फी, मेरी कोम, बाजीराव मस्तानी इत्यादी चित्रपटांतील तिच्या अभिनयाबरोबरच तिचे नृत्यकौशल्यसुद्धा लपलेले नाही. तशी तर तिने अनेक चित्रपटांत भरपूर नृत्ये केली आहेत पण मला भावलेली तिची काही नृत्ये इथे नमूद करावीशी वाटतात.

बाजीराम मस्तानीतील पिंगा या नृत्याची कोरिओग्राफी ही मराठी मातीशी सांगड घालणारी तर होतीच पण तिला थोडासा क्लासिकल टच पण होता आणि या नृत्यात तिने तिची कामगिरी उत्तम बजावली आहे. राम चाहे लीला चाहे या नृत्यातील तिची अदा अशीच नजर खिळवून ठेवणारी असून याच नृत्यातील शेवटच्या काही ओळींवर असलेल्या नृत्याच्या स्टेप्स तर एकदम लाजवाब केल्या आहेत. तिच्या बऱ्याच नृत्यांमध्ये अगदी तंत्रशुद्ध नृत्यशैली जाणवत असली तरी आत्मविश्वास आणि मेहनत यांचा मिलाफ तिच्या नृत्यात प्रकर्षाने जाणवतो. पिंकी हे पैसेवालो की हे याचंच एक उत्तम उदाहरण म्हणता येईल यात अंदाजे ६० ते ७० मेल डान्सरच्या मॉब बरोबर केलेले हे विनोदी ढंगातील नृत्य बघत राहावेसे वाटते. अर्थात याचे बहुतांशी श्रेय कोरिओग्राफर गणेश आचार्य यांना जाते. मला स्वतःला हे नृत्य बघताना मजा तर आलीच पण शिकायलासुद्धा खूप मिळाले. मेल कोरसवर घेतलेले नृत्याचे शॉट्स आणि त्यात प्रियांकाच्या हावभावांची सांगड खूप कमाल झाली आहे. प्रचंड एनर्जिटिक नृत्य आहे हे. याशिवाय डॉन २ मधील तिचे आजकी रात या गाण्यावरील वेस्टर्न नृत्य असेच नेत्रसुखद झालेले आहे. देसी गर्ल, गुनगुनगुणारे, तुने मारी एण्ट्री अशी अनेक नृत्ये उदाहरणादाखल घेता येतील.

बॉलिवूडप्रमाणेच तिने हॉलिवूडमध्येही आपल्या अभिनयाची चुणूक दाखवली आहे. इन माय सिटी आणि एक्सॉटिक ही तिने गायलेली गाणी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर प्रसिद्ध झाली आहेत. तिच्या फॅशन चित्रपटांतील अभिनयाला नॅशनल अवॉर्ड मिळाले असून तिला पद्मश्री हा मानाचा किताबसुद्धा बहाल झाला आहे. वेंटिलेटर या मराठी चित्रपटाची निर्मिती करून तिने आपले वेगळेपण सिद्ध केले आहे. 

कपूर गर्ल्स

बॉलिवूडच्या प्रथम घराण्याच्या सुपुत्र्या, शोमॅन राजकपूर यांच्या नाती करिश्मा आणि करिना. कपूर घराण्यातील मुलींना या क्षेत्रापासून आतापर्यंत लांबच ठेवण्यात आले होते. परंतू या नियमाचं प्रथमच उल्लंघन केलं ते बबिता आणि रणधीर कपूर यांची कन्या करिश्माने आणि तिचा कित्ता गिरवला करिनाने.  

लहानपणापासूनच चित्रपटाचे बाळकडू मिळालेल्या या दोन्ही बहिणींना इथे दमदार कारकीर्द करणं कठीण गेलं नाही. १९९१ साली वयाच्या अवघ्या सतराव्या वर्षी प्रेमकैदी या चित्रपटातून करिश्मा कपूरने या क्षेत्रात पाऊल ठेवले. सुरुवातीला तिला प्रचंड टीकेला सामोरं जावं लागलं तरी हळूहळू आपल्या अभिनयात, नृत्यात, दिसण्यात आणि वावरण्यात करिश्माने लक्षणीय बदल केला आणि ९० च्या दशकात तिने आपल्या चित्रपटात कमालीचा भिडस्तपणा दाखवला होता. जो तिच्या खानदानातील सदस्यांपासून इतरांपर्यंत सगळ्यांनाच पचनी पडायला थोडा अवघड गेला होता. तिची खास केमिस्ट्री जुळली ती गोविंदा आणि सलमान खान यांच्याबरोबर. गोविंदाबरोबर तिची एकापेक्षा एक सरस अशी अनेक नृत्ये बघायला मिळाली. गोविंदाची स्वतःची अशी एक शैली तर होतीच परंतु चित्रपटांतील कट मुव्हमेंटच्या नृत्यात पण तो नंबर वन होता. नृत्यात एक्स्पर्ट असलेल्या गोविंदाच्या नृत्याला तितक्याच ताकदीने करिश्माने साथ दिली. तिथे ती तसूभरसुद्धा कमी पडली नाही. मग त्या दोन दोन बीट्सच्या चेंज असलेल्या स्टेप्स असू देत किंवा हाताच्या कट मुव्हमेंट असू देत तिने आपल्या नृत्यातला सफाईदारपणा चोख दाखवला आहे. इतकेच काय दोघांची विनोदी ढंगातलीसुद्धा बरीच नृत्ये आहेत त्यातसुद्धा ती कुठेही अनैसर्गिक वाटत नाही. तिच्या सगळ्या नृत्यांमध्ये तिने घेतलेली मेहनत दिसून येते. दिल तो पागल हैमध्ये माधुरी दिक्षित सारख्या मातब्बर नृत्यांगनेबरोबरसुद्धा तिने आपल्या नृत्याचे नाणे खणखणीत वाजवले होते. चित्रपटागणिक तिच्या अभिनयात आलेल्या प्रगल्भपणा सुद्धा आपल्याला मान्य करावा लागतो.

नव्वदचं दशक तिने गाजवलं तर २००० साली करिनासुद्धा चित्रपटसृष्टीत आपलं प्रस्थ सिद्ध कऱण्यासाठी सज्ज झाली होती. आई बबिताचा दोघींचं करिअर चित्रपटसृष्टीत सेट करण्याचा आग्रहीपणा, दोन्ही बहिणींना नितळ गोऱ्या रंगाबरोबर मिळालेले निळे डोळे, धारदार नाक या सौंदर्यखुणा, त्यात वडिलोपार्जित नाव आणि वारसा यांची जोड त्यांच्या करिअरच्या पथ्यावर पडली. रेफ्युजी चित्रपटाने सुरुवात करत करिना हळूहळू तरुणाईची स्टाईल आयकॉनच बनली.

करिश्मा प्रमाणेच करिनानेसुद्धा टॉपच्या सर्व अभिनेत्यांबरोबर काम केले आहे. हलकट जवानी, फेविकॉल से, ये मेरा दिल अशा बऱ्याच आयटम साँगनी तिने नृत्याकडे तरुणपिढीचा बघण्याचा दृष्टिकोन बदलवला. तिच्या झिरो फिगर या कन्सेप्टनी तर अनेक मुलींना व स्त्रियांना अक्षरशः वेड लावलं.

परंतू दोन बहिणींच्या नृत्यशैलींबद्दल म्हणाल तर एक कमालीची मेहनती आणि त्या प्रवाहात वाहणारी तर दुसरी आपल्या स्वतःच्या प्रवाहात वाहवून नेणारी. करिनाची नृत्ये बघताना तिचा स्वतःचा प्रवाह किंवा तिचा एक अंमल आपल्याला जास्त जाणवतो. ठरावीक मर्यादेनंतर स्टेप्ससाठी घ्यावी लागणारी मेहनत तिच्यात दिसत नाही. सौंदर्य, फिगर आणि स्टाईल या गोष्टींना नृत्यात जास्त महत्त्व दिले गेल्याचे जाणवते.

दोन बहिणींच्या चित्रपटसृष्टीतील करिअरमध्ये साधारण दहा वर्षांचा काळ आहे. या दहा वर्षांच्या काळामध्ये मोठी बहिण काळाच्या रंगात रंगलेली दिसते तर धाकटी बहिण आपल्या रंगात काळाला रंगवताना दिसते. त्यामुळे काळातील हे अंतर आणि नृत्यातील तफावत बरंच काही सांगून जाते. ही काळाची, मेहनतीची आणि स्टाईलची तफावत जरी असली तरी दोघीही त्यांच्या त्यांच्या ठिकाणी प्रचंड यशस्वी ठरलेल्या अभिनेत्या आहेत आणि म्हणूनच कपूर खानदानाच्या चित्रपटाचा वारसा त्यांच्या मुलींनीही तितक्याच ताकदीने आणि यशस्वीपणे पुढे नेला हे आपल्यालाही मान्य करावं लागेल. 

कतरिनाचा कैफ

अभिनेत्री म्हणून स्वतःच्या मर्यादा माहीत असून आणि त्याप्रमाणेच स्वतःला किंबहुना आपल्यातील त्याच नेमकेपणावर भर देऊन प्रेक्षकांसमोर सादर होणारी अभिनेत्री म्हणजे कतरिना कैफ. दिसायला जितकी सुंदर तितकाच इनोसंट चेहरा लाभलेली. कतरिनातील मला जाणवलेला महत्त्वाचा गुण म्हणजे तिला जे जमते नेमके तेच ती प्रभावीपणे प्रेक्षकांसमोर प्रस्तुत करते. आतापर्यंत अनेक नृत्यांवर तिने आपले नृत्यकौशल्य दाखवले आहे. त्यातील बहुतांशी नृत्ये ही आयटम साँगवर आहेत परंतू तरीही तिच्या त्या नृत्यांमध्ये कुठेही भडकपणा जाणवला नाही किंवा त्या नृत्यांना अश्लिलतेची झालर आली नाही. कदाचित तिला मिळालेल्या इनोसंट चेहऱ्याच्या दैवी देणगीमुळे असेल.

काळ बदलला तशी नृत्याची संकल्पनाही बदलली. पूर्वी शास्त्रीय नृत्यालाच जनमाणसात प्रचंड मान्यता होती. हळूहळू आपल्या मातीच्या रांगड्या लोककलेकडे सुद्धा मनं वळू लागली...आणि आताच्या बदलत्या काळानुसार नवीन पिढीलाच नाही तर चिमुरड्यांनासुद्धा आयटम साँगवर नृत्य करण्याचा मोह होतो. अर्थात त्यांना त्यातलं काही कळत नसतं हा भाग वेगळा. पूर्वीच्या चित्रपटात असं आयटम साँग वेगळ्या हिरोईनमार्फत करवून घेतलं जायचं. चित्रपटाची मूळ नायिका ही नृत्ये करायची नाही. परंतू बदलत्या काळानुसार हल्ली चित्रपटाची हिरोईनच ही नृत्ये करत असल्यामुळे तिचा प्रभाव नृत्यप्रेमींवर निश्चितच पडू लागला आहे. आपल्याला जिकडे तिकडे ही नृत्ये सादर होताना दिसतात आणि त्यामागची मानसिकता झपाट्याने बदलताना दिसत आहे.

बहुतांश चित्रपटाच्या प्रमोशनसाठी या आयटम साँगचा उपयोग केला जातो. यात नृत्यदिग्दर्शकाचं कसब पणाला लागतं. अवघ्या तीन मिनिटात त्याला प्रेक्षकांची मन जिंकायची असतात. सिगनेचर स्टेप, स्टंटबाजी किंवा एरोबिक मुव्हमेंट्स यासारख्या तंत्राचा वापर करत नृत्यदिग्दर्शक ते आव्हान पेलण्याचं प्रयत्न करतात. या सगळ्यात नृत्यदिग्दर्शकाला उपयोगी पडतो तो गाणं सादर करणारा कलाकार. कतरिनाने हे काम एक दोन नाही तर कित्येक गाण्यांमध्ये कौशल्याने पार पाडलेले आहे. 

त्यामुळेच कतरिना कैफच्या नृत्यांत आयटम साँगचीसुद्धा विविधता दिसते. चिकनी चमेलीमध्ये ती देसी ढंगात नाचली आहे तर मेरे माहिया सनम जानममध्ये तिने एरोबेटिक मुव्हमेंट्समध्ये स्वतःला अगदी परफेक्ट बसवून घेतलं आहे. या नृत्यासाठी आवश्यक असलेली तिची शरिराची लवचिकता बघून थक्क व्हायला होतं.

एकाच पठडीतील नृत्ये तिने केलेली नाहीत, हेसुद्धा तिचं वैशिष्ट्य. तिच्या प्रत्येक नृत्यदिग्दर्शकाने तिला वेगळ्या पद्धतीचे नृत्य देण्याचा प्रयत्न केलाय आणि त्याचवेळी कतरिनानेसुद्धा त्या नृत्यांचे सादरीकरण तितक्याच नावीन्यपूर्ण पद्धतीने आणि हावभावांनी प्रेक्षकांपर्यंत पोहोचवण्याचा प्रयत्न केलाय. तिने भरपूर आयटम साँगवर वेगवेगळी नृत्ये  करून कुठेच तिच्या नृत्यात तोचतोचपणा आलेला नाही. म्हणजे ते नावीन्य आणण्यामध्ये कुठेतरी ती यशस्वी नक्कीच झाली आहे. नृत्यातला, पोशाखातला आणि हावभावातला वेगळेपणा जपण्याचं कसब तिला व्यवस्थित जमलेलं आहे आणि हेच तिचं खरं कौशल्य आहे.

आयटम साँग प्रेक्षकांपर्यंत लवकर पोहोचतात आणि मग अशी प्रचंड प्रसिद्धी मिळालेल्या हिट गाण्यांवर नृत्य करण्याची एकच लाट येते. नवोदितांना या नृत्यांचा मोह होतो पण ही नृत्ये करताना किंवा या नृत्यांची छाप स्वतःवर पाडून घेताना आपल्याला स्वतःला थोडे भान ठेवायला हवे. नृत्याचे हावभाव एका मर्यादेला ओलांडणारे नसावेत त्याचबरोबर तुमच्या पेहरावाचेसुद्धा भान असायलाच हवे. उत्तम नृत्य म्हणून तुमचे सादरीकरण असेल तर प्रेक्षकांना नक्कीच आवडतं. कतरिनाच्या आयटम साँगने प्रभावित होणारी पिढी तिच्या नावीन्याचा प्रयत्न आणि मेहनती वृत्तीचा कित्ता गिरवेल, अशी अपेक्षा.