मनोरंजन मनोरंजन आणि केवळ मनोरंजन

हिंदी चित्रपट संगीत आणि नृत्यांनी फार पूर्वीपासून ते आताच्या काळापर्यंत माझ्यासारख्या लाखो नृत्यांगनांना थिरकायला लावलंय. या बॉलिवूडच्या गाण्यांची, नृत्यांची, कोरिओग्राफीची, सिग्नेचर स्टेप्सची, स्टाईलची, अदांची, हावभावांची अशा अनेक गोष्टींच्या जादूने आपल्या आयुष्याला कळत नकळत स्पर्श केलेला आहे. एखादी तीन वर्षांची चिमुरडी असो वा सत्तरीतल्या एखाद्या आजीबाई...बॉलिवूडच्या जादूपासून कुणीही वंचित राहिलेले नाही. कुणी आपल्या शालेय जीवनात तर कुणी कॉलेजच्या दिवसांमध्ये, कुणी लग्न कार्यांत तर कुणी सोसायटीच्या समारंभात कोणत्या ना कोणत्या गाण्यावर नृत्य करून ते दिवस गाजवलेले असतात. बॉलिवूड गाण्यांवरील नृत्यांच्या अनेक आठवणी त्यांच्या संग्रही असतात.

जून्या अभिनेत्रींपासून आत्ताच्या काळातील अभिनेत्रींपर्यंत प्रत्येकीने आपल्या नृत्यकलेतून अनेक चांगल्या गोष्टी दिल्या आहेत, शिकवल्या आहेत. कुणाची लयबद्धता अतिशय सुरेख आहे तर कुणाची उर्जा एकदम भन्नाट, कुणी हावभाव देण्यात अव्वल नंबर तर कुणी परिपूर्ण नृत्यांगना. या अभिनेत्रींना थिरकायला लावणाऱ्या नृत्यदिग्दर्शकांच्या नृत्यांतूनही आपले ज्ञान असंच समृद्ध झालं आहे किंबहुना त्या नृत्यदिग्दर्शकांचे श्रेयच जास्त मोलाचे आहे. प्रत्येकाच्या नृत्यप्रवासात किंवा करिअरमध्ये आलेले उतार-चढाव आपला हुरूप वाढवणारे ठरले आहेत. नृत्य ही ज्यांची नुसती आवड आहे त्यांनाही आणि ज्यांनी या कलेशी नाते आपल्या आयुष्याशी जोडले आहे त्यांनाही बॉलिवूडच्या नृत्यकलेने परमोच्च आनंद दिला आहे.

नृत्यवर्गात शिकवताना नवनवीन गाण्यांचा, नृत्यांचा आणि स्टाईलचा एक प्रभाव असतो. हे आजच नाही फार पूर्वीपासून चालत आले आहे. त्या त्या प्रसिद्ध गाण्यांवर आधारित नृत्यांप्रमाणे त्या अभिनेत्रींप्रमाणे आपल्याला नृत्य करायचं असतं, हावभाव द्यायचे असतात आणि तसं करण्यात जर आपण यशस्वी झालो तर आपल्याला खूप आनंद होतो. हा आनंद हे समाधान आपल्याला बॉलिवूडच्या नृत्यकलेने पार पूर्वीपासून दिलेले आहे.

टीव्हीवरील नृत्यावर आधारित जितके कार्यक्रम आपण बघतो त्यात भाग घेतलेल्या प्रत्येकाने आपल्या नृत्यकलेसाठी प्रचंड मेहनत घेतलेली असतेच पण ते करत असलेल्या नृत्यात चित्रपटांप्रमाणेच स्टंटबाजी आणि इतर नवनवीन प्रकार बघायला मिळत असतात. प्रत्येक जण कुणाकडून तरी प्रेरित झालेला असतो किंवा त्यांची नृत्यकला बघत, शिकत अथवा त्यांचे अनुकरण करत मोठा होत असतो वा झालेला असतो. हे बॉलिवूडच्या नृत्यांचे गारूड नृत्यप्रेमींच्या मनावर नेहमीच अधिराज्य करत आलेले आहे.

माझ्या नृत्यप्रवासातील बॉलिवूडशी असणारं नातं मी आतापर्यंतच्या ब्लॉगच्या माध्यमातून उलगडत गेले आणि कितीतरी गोष्टी नव्याने जाणवल्या. अभिनेत्रींच्या माध्यमातून माझ्या मनातील बॉलिवूड नृत्यांशी असलेला बंध नव्याने जगायला मिळाला. आशा करते तुम्हालाही तो तितकाच भावला असेल. पुढच्या प्रवासात नृत्य क्षेत्राच्या अशाच विविध पैलूंवर प्रकाश टाकत आपण शब्दांमधूनही नृत्य जगण्याचा आगळावेगळा प्रयत्न करत राहुया. 

राणी-प्रीतीच्या जोडीची जादू

 अमिताभ-धर्मेंन्द्र पासून अगदी शाहरुख सलमानपर्यंत बॉलिवूडमध्ये दोन हिरोंच्या जोड्यांची परंपरा सगळ्यांच्याच माहितीतली. पण तशी जोडी महिला कलाकारांमध्ये पाहण्याचा योग तसा दुर्मिळच. पण ही चाकोरी राणी मुखर्जी आणि प्रिती झिंटा या दोघींच्या रुपेरी पडद्यावरील एकत्रित येण्याने तोडली. पिया पिया या गाण्यातील दोघींची केमिस्ट्री आजही तितकीच ताजीतवानी करणारी आहे. आपल्या आयुष्यातील एखाद्या जिवलग मैत्रिणीची हमखास आठवण करून देते राणी-प्रीतीची जोडी.

राणीची पार्श्वभूमी टिपिकल बॉलिवूड घराण्याची तर प्रीती झिंटाला असा काही कौटुंबिक वारसा नव्हता. तरी अजब म्हणजे राणीचा प्रवेश झाला तो राजा की आएगी बारात या टिपिकल ए कॅटेगरीत न बसणाऱ्या सिनेमातून आणि प्रीतीचा बॉलिवूड प्रवेश झाला तो शाहरुख खान बरोबरच्या दिल से या ए कॅटेगरी चित्रपटातून. अर्थातच दोघींनी आपल्या पद्धतीने सुरुवात केली आणि भरभरून यशही मिळवलं.    

राणी मुखर्जीचे वडिल राम मुखर्जी हे चित्रपट दिग्दर्शक होते तर आई पार्श्वगायिका होती. भाऊ राजा मुखर्जी सुद्धा चित्रपट निर्माता दिग्दर्शक तर मावशी देबश्री रॉय बंगाली चित्रपटातील यशस्वी नायिका आणि चुलत बहिण काजोल तर सुपरस्टारच. अशा पार्श्वभूमीत असूनसुद्धा राणीला चित्रपटात येण्याची अजिबात इच्छा नव्हती. परंतू तिच्या आईची मात्र प्रचंड इच्छा होती आणि मग काय आपल्या अभिजात सौंदर्यांची भूरळ घालून घाऱ्या डोळ्यांची आणि घोगऱ्या आवाजाची राणी प्रेक्षकांच्या मनाची पण राणी झाली. पुढे पुढे तिचा घोगरा आवाजसुद्धा प्रेक्षकांच्या पसंतीस उतरू लागला.

सौंदर्याबरोबर अभिनयाची आणि नृत्याची उत्तम जाण असलेल्या राणीने अनेक सुपरहिट चित्रपट केले आणि अनेक सुपरस्टार हिरोंबरोबर अनेक ठिकाणी तिच्या अभिनयाबरोबरच नृत्याला सुद्धा वाखणण्यात आले. मुळची ओडीसी नृत्यांगना असूनसुद्धा बॉलीवूड मधल्या सर्व नृत्यशैली तिने उत्तम प्रकारे आत्मसात केल्या होत्या आणि सादरही केल्या होत्या. तिच्या वाट्याला सर्वात जास्त रोमँटिक गाणी आली होती आणि तिने तिच्या सौंदर्य आणि अदांनी खूप सुंदर केली. तिच्या वेगवेगळ्या नृत्यशैलीतील नृत्यांची इथे अनेक उदाहरणे देता येतील. धड़क ध़डक, छलका, तुम्हारी अदाओपे, अगं बाई हल्ला मचाएँ रे प्रत्येक नृत्य तिच्या नृत्यशैलीने हावभावांनी परिपूर्ण असलेले होते. नृत्य वेस्टर्न असो क्लासिकल असो लोकनृत्य असो वा शुद्ध बॉलिवूड राणीने त्या नृत्यांना मनापासून न्याय दिला आहे.

टवटवीत आणि प्रसन्न चेहऱ्याच्या प्रीतीने आपल्या गालावरील खोलगट खळ्यांची जादू सर्वांवर टाकत दिल से चित्रपटातून बॉलीवूडमध्ये पदार्पण केले. हिमाचल प्रदेशमध्ये जन्म झालेल्या आणि आपले संपूर्ण शिक्षण सिमलामध्ये पूर्ण केलेल्या प्रीतीने क्रिमिनल सायकॉलॉजीमध्ये डिग्री घेतली होती. साहित्यात विशेष रुची असलेल्या प्रीतीने कॉलेजमध्ये असताना मॉडेलिंगमध्ये रस घेतला होता. पहिल्या चॉकलेट जाहिरातीतून तिने ग्लॅमर जगतात आपले पाऊल ठेवले होते. कोणतेही फिल्मी बॅकग्राऊंड नसताना तिने शाहरुख, सलमान, आमिर सैफ यासारख्या मोठ्या स्टार्सबरोबर आपल्या अभिनयाची चुणूक तितक्याच ताकदीने दाखवली. सोल्जर, दिल से, कल हो ना हो या चित्रपटातील तिची नृत्ये आपल्याला प्रभावित करून जातात. पंजाबी स्टाईलमधील अनेक नृत्ये जरी तिच्या वाट्याला आली असली तरी तिची विशेष नृत्यशैली मला वेस्टर्न नृत्यप्रकारात जास्त आवडली. ज्यात तिचे व्यक्तिमत्त्व खुलून तर दिसलेच पण त्या नृत्यांच्या अदा मनाला जास्त भावल्या.

दोघींनी भारतीय आणि पाश्चिमात्य नृत्यांना न्याय दिला असला तरी त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वामुळे एक टिपिकल छाप तयार झाली ती म्हणजे राणी मुखर्जी म्हटलं की भारतीय स्त्रीचं सौंदर्य दाखवणारी ताकदीची अभिनेत्री तर प्रीती झिंटा म्हटलं की पाश्चिमात्य वेशभूषा आणि नृत्य यांना सहजतेने निभवणारी अभिनेत्री. हर दिल जो प्यार करेगा आणि चोरी चोरी चुपके चुपके चित्रपटातून एकत्रित आलेल्या राणी-प्रीतीची जोडी सहज आणि मनाला नक्कीच भावणारी आहे.  

चुलबुली काजोल

चित्रपट निर्माता दिग्दर्शक शोमू मुखर्जी आणि अभिनेत्री तनुजा यांची मुलगी काजोल हिचा जन्म ५ ऑगस्ट १९७४ सालचा. तिचे शालेय शिक्षण पाचगणी इथल्या कॉनव्हेंट स्कूलमध्ये झाले आहे. चित्रपटसृष्टीचा वारसा आणि वातावरण लहानपणापासून लाभलेल्या काजोलच्या आईच्या कुटुंबातील पणजी रतनबाई आजी शोभना समर्थ यांचे या क्षेत्रात खूप नाव होते. आई तनुजा आणि मावशी नूतन तर प्रसिद्धीच्या शिखरावर हो त्याच वडिलांच्या फॅमिलीत तिचे आजोबा संशाधर मुखर्जी हे महान निर्माता होते. लहानपणी अतिशय खोडकर असलेल्या काजोलने वयाच्या १८ व्या वर्षीच सिनेमात पदार्पण केले.

बेखुदी हा तिचा पहिला सिनेमा फार यशस्वी होऊ शकला नसला तरी तिच्या अभिनयाचे विशेष कौतुक झाले होते आणि अगदी लगेच दुसऱ्या वर्षी म्हणजे १९९३ साली बाजीगर हा तिचा शाहरुख खान बरोबरचा चित्रपट प्रदर्शित झाला आणि या चित्रपटाने यशस्वी कमाल केली. काजोल-शाहरुखची जोडी छान जमली. दिलवाले दुल्हनियाँ, कुछ कुछ होता है, कभी खुशी कमी गम अशा एकापेक्षा एक सरस चित्रपटांची खातरजमा या दोघांच्या नावावर जमा होऊ लागली. दिलवाले दुल्हनियाँने तर सर्व रेकॉर्ड तोडून टाकले होते. करण जोहर आपल्या चित्रपटांसाठी काजोलला लकी मानू लागले.

काजोलच्या व्यक्तिमत्त्वात असलेला जबरदस्त आत्मविश्वास आणि तिच्यातला उपजतच असलेला नैसर्गिकपणा सगळ्या प्रकारच्या भूमिकांना न्याय देऊन गेला. मग ती भूमिका चुलबुली असो रोमँटिक असो वा ट्रॅजिडिक किंवा नकारात्मक तिने प्रत्येक भूमिका सशक्तपणे आणि ताकदीने निभावली. पदापर्णातला तिचा लूक फारसा प्रभावी नसूनसुद्धा तिने त्याचा कुठलाही न्यूनगंड तसूभरसुद्धा आपल्या चेहेऱ्यावर वा बॉडी लँग्वेजमध्ये येऊ दिला नाही. इतका प्रचंड आत्मविश्वास तिला स्वतःबद्दल होता. वेगवेगळ्या प्रकारचे रोल करत करत ती एक संपूर्ण अभिनेत्री बनली. सहसा या स्टार लोकांचे पहिले चित्रपट हे नंतरच्या काळात बघताना बऱ्यापैकी बालीश वाटतात.

परंतू काजोलचा बेखुदीमधला वावर हा खूप सहज आणि सुंदर जाणवतो. नृत्याच्या बाबतीतही हेच म्हणता येईल. काजोलचे कधीही शुद्ध क्लासिकल किंवा सेमी क्लासिकल शैलीतले नृत्य सहसा आढळलेले नाही. परंतू तिने जी जी नृत्ये सहसा आढळलेले नाही. परंतू तिने जी जी नृत्ये केली त्यांची लकब, हालचाली, हावभाव हे एकदम चोख आणि सहजसुंदर केले आहे. तिच्या पंजाबी ढंगातील अनेक गाण्यांबरोबरच ये काली काली आँखे, बोले चुडीयाँ, बन्नों की सहेली, देस रंगीला यासारखी तिची नृत्ये बघायलाच हवीत. परंतु देखो जरा देखो बरखा की झडी, आँवारा भँवरे, हू लालाला या तिच्या नृत्यांचा विशेष उल्लेख करावासा वाटतो. तिच्या बिनधास्त आणि चुलबुली स्वभावाला साजेशी अशी नृत्ये आहेत जी बघायला खूप मज्जा येते. याशिवाय हळूवार गाणीसुद्धा तिच्या वाट्याला अनेक आली आणि तिच्यातील उत्तम अभिनय, अदा आणि हावभावातून तिने त्या गाण्यांचे सोने केले.

यातून एक गोष्ट विशेष करून नमूद करावीशी वाटते की आपल्यातील कौशल्याला प्रचंड प्रमाणात आत्मविश्वासाची जोड असेल तर कुठलीही कला ही उच्च स्तरावर गेल्याशिवाय राहात नाही. काजोलमधला हा आत्मविश्वास आपल्याला खूप काही शिकवून जातो. कोणतीही कला ही सहजसुंदर असेल तर ती मनाला भावते आणि म्हणून तिची नृत्ये, तिच्या नृत्यातला वावर हा आपल्या मनाचा ठाव घेतो. आणि नेमका हाच प्रयत्न कुठेतरी माझ्या नृत्यवर्गात नृत्य शिकवताना मी करत असते. कित्येक मुली आणि स्त्रियांमध्ये नृत्यकला ही उपजत असते तर कित्येक जणींना आवड असते. परंतु आत्मविश्वास नसल्यामुळे त्या संभ्रमात असतात. त्यांच्या स्वतःमध्ये असलेल्या या नृत्यकलेला जागरुक करून आत्मविश्वासाने त्या सहज आणि सुंदर नृत्य कशा करू शकतील याचे नेमके प्रशिक्षण द्यावे लागते. काजोलमधील आत्मविश्वासाचे तसेच सहजसुंदर असण्याचे खूप मोठे उदाहरण आपल्याला नजरेसमोर ठेवता येईल आणि आपल्यातील नजरेसमोर ठेवता येईल आणि आपल्यातील नृत्य कौशल्याला आत्मविश्वास आणि मेहनतीची जोड देऊन तिला समृद्ध करता येईल. 

जादू तेरी नजर...

हरयाणाच्या अंबाला शहरात शिक्षण झालेल्या जुहीचे शालेय शिक्षण मुंबईच्या फोर्ट कॉनवेंट स्कूलमध्ये तर उच्च माध्यमिक शिक्षण सिडनॅहम कॉलेजमधून झाले. १९८४ साली मिस इंडिया झालेल्या जूहीने त्याच वर्षी मिस युनिव्हर्सच्या स्पर्धेत बेस्ट कॉस्च्युमचे अवॉर्ड घेतले होते. तिने कथ्थक नृत्याचे तीन वर्षांचे शास्त्रशुद्ध शिक्षण घेतलेले आहे. परंतू मध्ये हे नृत्य सोडावे लागल्यामुळे त्याची प्रचंड खंत तिच्या मनात आहे.

१९८६ साली सलतनत या चित्रपटातून आपली कारकीर्द सुरू केली असली तरी खरा ब्रेक तिला १९८८ साली आलेल्या कयामत से कयामत तक या चित्रपटाने दिला. या चित्रपटामुळे जूही आणि आमिर एका रात्रीत स्टार झाले होते. तिच्या व्यक्तिमत्त्वातला निरागसपणा आणि सोज्वळपणा प्रेक्षकांना असा काही भावला की तिने लाखो लोकांच्या मनावर अधिराज्य केले. त्यानंतर तिने अनेक सुपरस्टार हिरोंबरोबर अनेक सुपरहिट चित्रपट दिले. आमिर खान, शाहरुख खान यांच्याबरोबर तिची विशेष केमिस्ट्री जुळली होती. राजू बन गया जंटलमन, बोल राधा बोल, हम है राही प्यार के, डर, लुटेरे यासारखे एका पेक्षा एक सरस चित्रपट तिच्या नावावर जमा झाले.

हम है राही प्यार के मधील तिचा विनोदी ढंगाचा अभिनय प्रचंड ताकदीचा होता. सुरुवातीच्या भूमिकांमध्ये ती अगदीच टिपिकल सर्वसामान्य मुलींसारखी दिसत असली तरी लुटेरे आणि डर चित्रपटापासून तिने ग्लॅमरस अवतारही तितक्याच ताकदीने पेलला. हळूहळू तिने आपल्या व्यक्तिमत्त्वात आणि अभिनयात कमालीचा बदल घडवून आणला आणि इथेही तिच्या सोज्वळपणाला तिने कुठेही धक्का लावू दिला नव्हता.

सशक्त अभिनय आणि त्या त्या भूमिकांना तिने दिलेला न्याय तोही तिच्या व्यक्तिमत्त्वातल्या सोज्वळपणाला जपून हे खूप वाखणण्याजोगे आहे. जी गोष्ट अभिनयाची तीच नृत्याचीसुद्धा. तिने केलेल्या प्रत्येक नृत्यात तिची सहजता आणि नैपुण्य दिसून येते. मग ते नृत्य कोणतेही असो, लोकनृत्य, वेस्टर्न वा क्लासिकल प्रत्येक शैली तिने खूप सुंदर सादर केली आहे. घुंघट की आडसे, गोरीया रे, मेरे बन्नोंकी आएगी बारात, मि.लोवा लोवा अशी अनेक नृत्ये उदाहरणादाखल घेता येतील.

तिच्या नृत्यातला कॉमेडी सेन्स एकदम भन्नाट होता. बम्बई से गयी पूना, तू तू तू तारा, में कोई ऐसा गीत गाऊँ अशा अनेक नृत्यांत तिने कमाल केली आहे. ती कुठेही अति वाटत नाही की कमी वाटत नाही अगदी परफेक्ट. कितीही वेळा बघितली तरी कंटाळा येत नाही. काही काही ठिकाणी तर तिने हावभावांची इतकी विविधता दिली आहे की विचारूच नका. स्वतःची प्रतिमा जपून बॉलीवूडमध्ये आपला ठसा उमटवणारी अशी ही अभिनेत्री आहे. २०१४ ला आलेल्या गुलाबगँग या चित्रपटातील नकारात्मक भूमिकेने तर तिने आपल्या अभिनयाची वेगळी उंची दाखवून दिली.

कयामत से कयामत तक च्या पहिल्याच चित्रपटाला फिल्म फेअर अवॉर्ड मिळालेली ही अभिनेत्री नंतर शाहरुख खान बरोबर ड्रिम्स अनलिमिटेड ही कंपनी स्थापून निर्मातीसुद्धा झाली होती. तिने आपली कारकीर्द कुठल्याही वादाच्या भोवऱ्यात न अडकवता यशस्वी करून दाखवली.